Badania na gruncie kognitywistyki (szczególnie neuroestetyki) coraz częściej dotyczą sztuki. Zwraca się uwagę, jak dzieło, kompozycja obrazu czy styl malarski oddziałuje na odbiorcę. Czy jest możliwe, aby choroba artysty przyczyniła się do charakterystycznego stylu jego dzieł? Jednym z przykładów wyjątkowego postrzegania rzeczywistości jest Louis Wain. Cierpiał on na schizofrenię, czy może po prostu „miau” kota na punkcie tychże zwierząt? Czy te rysunki były wytworem schizofrenii, syndromu Aspergera, czy eksperymentem z nowym stylem? 

Louis Wain przyszedł na świat 5 sierpnia 1860 roku, jako jedyny chłopiec spośród sześciorga dzieci. Był jednym z najpopularniejszych komercyjnych ilustratorów w historii Anglii. Po ślubie, gdy jego żona, Emily Richardson zachorowała na raka – zainteresował się dachowcami. W świątecznym wydaniu „The Illustrated London News ”, zatytułowanym „A Kitten’s Christmas Party” pokazano 150 kotów, podobnych do Petera ( ich domowego pupila, który nauczony był rozmaitych sztuczek po to, aby rozbawiać chorą żonę). Koty pozostają jednak na czterech łapach, bez ubrania i bez ludzkiej ekspresji. Śmierć ukochanej sprawiła, że przedstawiane zwierzęta opalały się na plaży, siedziały w fotelach, paliły fajki, grały w krykieta, na instrumentach muzycznych czy w golfa, serwowały herbatę, wędkowały, spędzały noc w operze, były zdziwione, radosne, poważne. Często przesiadywał w restauracjach, aby obserwować ludzi. Czerpał z tego radość i było to dla niego dużą inspiracją do późniejszego przedstawiania kotów na swoich ilustracjach. Louis został wybrany na przewodniczącego National Cat Club. Oceniał konkursy kotów i angażował się w wiele akcji charytatywnych dla zwierząt. Jego twórczość spopularyzował David Tibet, wykorzystując prace artysty na okładkach płyt swojego zespołu Current 93.

Wskutek niekorzystnej sytuacji materialnej oraz śmierci matki podupadł na zdrowiu. Od 1924 roku resztę życia spędził w kilku szpitalach psychiatrycznych (m.in. w Toothing, w Southwark), a jego prace zmieniły charakter. Urojenia powodowały nieodróżnianie fikcji od rzeczywistości. Uważał, że ekrany kinowe wysysają energię z ludzkich mózgów. Zaczął przedstawiać koty z wyraźnie przerysowaną mimiką twarzy. Eksperymentował z wzorami (stosował motywy ludowe i roślinne), kolorami, kształtami (wykorzystywał fraktale, figury geometryczne), a styl ewoluował w kierunku psychodelicznym.

[youtube https://www.youtube.com/watch?v=Htf2fER_T_s]

Innymi artystami, znanymi w głównej mierze z antropomorfizacji kotów byli pochodzący ze Szwajcarii: Gottfried Mind (1768-1814) zwany „Rafaelem kotów” oraz Eugen Hartung (1897-1973).

Nauczyciele Mind’a stwierdzili, że jako dziecko z autyzmem nie jest w stanie sprostać wymaganiom szkolnym. Jego talent do reprezentowania kotów został odkryty przez przypadek. Hendenberger malował obraz rodziny, wokół której kręcił się kot. Chłopiec spojrzał na zwierzę i wykrzyknął – „To nie jest kot!”. Hendenberger zapytał z uśmiechem, czy Mind myśli, że mógłby zrobić to lepiej. Namalowane zwierzę spodobało się Hendenbergerowi, do tego stopnia, że uczynił go swoim nowym uczniem. Zdolność do przedstawiania kotów w tak realistyczny sposób przyniosła Mind’owi reputację „Rafaela Kotów” (Raphael of Cats).

Natomiast Hartung zilustrował wiele wersji “Baśni Braci Grimm“. Jego najsłynniejszą publikacją była książka „Come, Children, Let’s Sing” (Chömed Chinde, mir wänd singe). Prawdopodobnie jest najbardziej znany z pocztówek, które ilustrował od 1940 roku dla Alfreda Mainzera. Przedstawiały one komiczne sceny z antropomorfizowanymi kotami.

Możemy jedynie przypuszczać, czy rzeczywiście to choroba miała wpływ na kreatywność artystów? Bez wątpienia można jednak powiedzieć, że zapisali się oni na kartach historii sztuki, jako wybitni i ponadczasowi ilustratorzy kotów. H.G. Wells powiedział o Louisie Wainie: „He has made the cat his own. He invented a cat style, a cat society, a whole cat world.”

#animals&art #schizofrenia #creativity #perception #kogniblog

Źródło:
• „A Kitten’s Christmas Party”
• Philip Kennedy, Cute Cats and Psychedelia: The Tragic Life of Louis Wain
• Louis Wain, Bethlem Museum of the Mind
• Wojtek Flajszer (2013) Louis Wain i jego obrazy – koty
• Mainzer Cat Postcards and Eugen Hartung
• Eugen Hartung, Metropostcard publishers
• Louis Wain ~ The Mind of a Schizophrenic
• Visual Art Encyclopedia – Louis Wain
• Laura Vocelle, The Great Cat. The cat in history, art and literature – Gottfried Mind