ognitywistyChristian Jarrett – Mózg. 41 największych mitów
Christian Jarrett
Mózg. 41 największych mitów
Jako ludzie potrafimy rozpoznać oddalone o lata świetlne galaktyki, badać cząstki mniejsze od atomu. Nadal jednak nie rozwiązaliśmy tajemnicy niespełna półtorakilogramowej substancji, którą mamy między uszami.
Barack Obama podczas inauguracji programu BRAIN w 2013 r.
W ciągu ostatnich 150 lat opublikowano prawie dwa miliony prac naukowych poświęconych funkcjonowaniu mózgu. Choć nasza wiedza dotycząca działania tego organu rośnie w dużym tempie, wciąż jednak mózgowe mity trzymają się mocno. W dużej mierze przyczyniają się do tego media, nierzadko krzykliwymi nagłówkami zniekształcając czy wyolbrzymiając znaczenie wyników badań.
- Czy rzeczywiście ludzie dzielą się na prawo- i lewopółkulowych?
- Czy to prawda, że za doświadczenia religijne odpowiadają płaty skroniowe?
- Czy mózg naprawdę działa jak komputer?
- Czy to prawda, że im większy mózg, tym mądrzejszy jego właściciel?
- Czy rzeczywiście korzystanie z internetu nas ogłupia?
Christian Jarrett mistrzowsko rozprawia się z najbardziej rozpowszechnionymi mitami na temat budowy i funkcjonowania mózgu oraz w przystępny sposób pokazuje aktualny stan wiedzy i badań. Dzięki tej książce nauczysz się krytycznie czytać sensacyjne prasowe doniesienia.
Jeśli wierzysz, że wykorzystujemy tylko 10% możliwości naszego mózgu, koniecznie sięgnij po tę książkę!
Informacje przedstawione w książce Mózg. 41 największych mitów zostały bardzo skrupulatnie zebrane, a autor w przekonujący sposób stara się ukazać obiektywny stan rzeczy, niejednokrotnie odmitologizowując wiele ważkich kwestii dotyczących relacji mózg–zachowanie. Lekturę czyta się doskonale, nie tylko ze względu na język, lecz także pomysł, jak całość została zaplanowana; organizacja i układ treści sprawia, że czytelnik nie ma najmniejszych problemów z wyszukaniem interesujących go zagadnień. Jednym z najważniejszych atutów książki jest to, że autor nie tyle kwestionuje wszystkie podjęte przez siebie twierdzenia, co raczej próbuje ukazać obiektywny stan rzeczy, zgodny z osiągnięciami współczesnej nauki. W efekcie niektóre mity zostają jednoznacznie obalone, a inne kontrowersyjne kwestie są doprecyzowywane, wyjaśnione i należycie uzasadnione. Lektura książki wyprowadza czytelnika z licznych błędów wynikających z nader częstego stosowania w prasie i TV różnego typu skrótów myślowych lub zwyczajnie ludzkiej fantazji, wyobraźni napędzanej niejednokrotnie lękiem przed nieznanym. Książka Christiana Jarretta jest wręcz obowiązkową pozycją nie tylko dla psychologów czy lekarzy, ale także dla wszystkich zainteresowanych problematyką zdrowia i korzystających ze specjalistycznej pomocy psychologicznej, psychiatrycznej, neurologicznej czy neurochirurgicznej. Odbiorcami książki mogą być również ludzie, którzy biorą czasem udział w badaniach naukowych prowadzonych z zastosowaniem neuroobrazowania.
¤ O książce
Część wstępna kończy się elementarzem anatomii mózgu oraz technik i terminów związanych z mózgiem. Za obalanie mitów zabierzemy się w rozdziale 1, który zawiera przegląd historyczny obejmujący ewolucję wiedzy o mózgu od czasów starożytnych oraz omówienie przestarzałych mitów, w które już się powszechnie nie wierzy, ale które wciąż pokutują w naszych przysłowiach i powiedzeniach. Należy do nich wielowiekowe przekonanie, że umysł i emocje są zlokalizowane w sercu – śladem tej koncepcji są współczesne wyrażenia, takie jak „łamać serce” czy „zapisać w sercu”.
Rozdział 2 kontynuuje tematykę historyczną, skupiając się na technikach okołomózgowych, które stały się częścią folkloru psychiatrycznego lub neurologicznego, takich jak brutalna lobotomia czołowa. Rozdział 3 dotyczy życia i mózgów paru mitycznych postaci neurobiologii – między innymi dziewiętnastowiecznego robotnika torowego Phineasa Gage’a, którego mózg został przebity na wylot przez żelazny pręt, oraz dotkniętego amnezją Henry’ego Molaisona, stanowiącego obiekt badawczy dla, jak się ocenia, stu psychologów i neurobiologów.
W rozdziale 4 przejdziemy do klasycznych mitów na temat mózgu, które wciąż nie chcą odejść do lamusa. Wiele z nich jest wam zapewne znanych – być może nawet sądziliście, że są prawdziwe. Możemy tu spotkać pogląd, że ludzie prawopółkulowi są bardziej twórczy; albo że wykorzystujemy jedynie 10% naszego mózgu; albo że kobiety w ciąży tracą rozum; czy też że neurobiologia zmienia to, jak ludzie rozumieją samych siebie. Przekonamy się, że choć w wielu z nich tkwi ziarno prawdy, to rzeczywistość jest bardziej złożona i nierzadko bardziej fascynująca, niż uczą nas owe mity.
Rozdział 5 jest poświęcony mitom na temat fizycznej budowy mózgu, między innymi przekonaniu, że większy znaczy lepszy. Przyjrzymy się też mitologii narosłej wokół pewnych rodzajów komórek mózgowych – na przykład tezie, że to neurony lustrzane czynią nas ludźmi i że mamy w mózgu komórkę, która reaguje wyłącznie na myśl o naszej babci.
Następnie zajmiemy się mitami mózgowymi związanymi z nowoczesną technologią. Prasa lubi się rozpisywać na ten temat, donosząc raz po raz, że skanery mózgu pozwalają nam dziś czytać w cudzych myślach, że od korzy-stania z internetu głupiejemy, a gry komputerowe włączone do treningu mózgu mogą dodać nam inteligencji.
Przedostatni rozdział dotyczy relacji mózgu ze światem i ciałem. Obalimy popularny pogląd, że jest tylko pięć zmysłów, podważymy też przekonanie, że naprawdę widzimy świat dokładnie takim, jakim jest.
Książkę kończy rozdział 8 poświęcony rozmaitym fałszywym przeświadczeniom, które pokutują na temat uszkodzeń mózgu i chorób neurologicznych. Zobaczymy, jak schorzenia, takie jak padaczka i amnezja, są przedstawiane w hollywoodzkich filmach, i zajmiemy się powszechnym przekonaniem, że zaburzenia nastroju biorą się z zaburzenia równowagi chemicznej w mózgu.
- Mózg. 41 największych mitów
- Tytuł oryginalny: Great myths of the brain
- Warszawa 2017
- Copyright: 2017
- Autor: Christian Jarrett
- Tłumacz: Anna Binder, Marek Binder
- Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN
- ss. 394
„Mózg. 41 największych mitów” to książka dla każdego, kto jest ciekaw jak i dzięki czemu funkcjonuje człowiek. Bogata wiedza przekazana jest tu w sposób zrozumiały, interesujący i bardzo obrazowy, dzięki czemu trudno oderwać się od lektury.
Christian Jarrett napisał książkę w sposób jasny i przejrzysty, łącząc naukowy przekaz z przystępnością i lekkim stylem. Nic dziwnego zatem, że stała się ona bestsellerem i uważana jest za jedną z najciekawszych prac, jakie napisano ostatnio na temat mózgu.
Do tematu autor podszedł z pedagogicznym zacięciem, wyjaśniając najpierw, jak zbudowany jest mózg, jaką pełni rolę w organizmie człowieka oraz jak na przestrzeni wieków medycy postrzegali ten narząd.
Od razu też Christian Jarrett przypomina o odróżnianiu go od rozumu, gdyż nie są to pojęcia równoznaczne, ale wciąż bywają używane zamiennie i to nie tylko przez laików.
Tytułowe 41 największych mitów trudno wymienić w kilku zdaniach. Przede wszystkim autor rozprawia się ze stereotypowym myśleniem na temat budowy i funkcjonowania mózgów kobiet i mężczyzn oraz fałszywego przekonania, że wykorzystujemy zaledwie dziesięć procent możliwości mózgu.
Inne kontrowersyjne zagadnienia dotyczą między innymi: pracy lewej i prawej półkuli oraz przypisywanych im funkcji, wpływu mózgu nie tylko na myślenie, ale i na moralność, poglądy oraz upodobania, ćwiczeń, które mogą narząd rozwinąć i sprawić, że będzie lepiej i dłużej służył właścicielowi.
Na pewno ciekawe są też fragmenty poświęcone pracy mózgu podczas snu. Autor próbuje udowodnić, że nad snami można mieć kontrolę, można nimi sterować, oczywiście w ograniczony sposób.
Zaskakujące mogą wydać się rozdziały poświęcone tzw. higienie mózgu. Wielu ludzi jest przekonanych, że odpowiednia dieta służy mu i może mieć wpływ nie tylko na myślenie, ale i na pracę narządu. Czy istotnie tak jest i czy niektóre produkty (np. powszechnie zalecane ryby) nie są przereklamowane?
Na te i setki innych pytań Jarrett odpowiada wyczerpująco, podpierając się licznymi argumentami oraz wynikami badań, które nie tylko przywołuje, ale i porównuje oraz analizuje.
Właśnie ta badawcza praca autora zasługuje na uwagę, gdyż czyni z niego nie tylko wykładowcę, ale i analityka oraz poszukiwacza.
Książka Jarretta nie jest poświęcona tylko budowie i pracy mózgu. Stawia ona także pytania o granice i właściwe wykorzystywanie przez człowieka danych mu możliwości.
Powszechnie uważa się, że zdolność myślenia umieszcza ludzi wyżej od zwierząt, jednak jeśli spojrzymy na ogrom zła, do jakiego na przestrzeni wieków zdolny był i wciąż jest homo sapiens, można zwątpić w to twierdzenie.
Tego typu pytania sprawiają, że książka Christiana Jarretta nie jest jedynie kopalnią wiedzy z zakresu medycyny i biologii. To publikacja, która każe spojrzeć na człowieka także przez pryzmat etyki, religii, historii, kultury i filozofii.
Dlatego każdy z powodzeniem może znaleźć tu coś dla siebie.
BEATA IGIELSKA
Dziękujemy!