Nowe badanie rzuca światło na pochodzenie i ewolucję europejskich języków migowych. Stosując metody sieci filogenetycznej do porównania dziesiątek języków migowych, uczeni zidentyfikowali pięć głównych europejskich linii języka migowego, które rozproszyły się w innych częściach świata od końca XVIII wieku.

Naturalne języki ludzkie dzielą się na dwa główne typy w zależności od sposobu, w jaki są wyrażane i postrzegane: języki mówione w modalności ustno-słuchowej i języki w modalności gestowo-wizualnej. Chociaż języki mówione i ich historie cieszyły się największą popularnością wśród badaczy, uczeni przypuszczają, że miganie, choć znacznie rzadziej studiowane, jest przynajmniej tak stare jak mowa. Ewolucja języków mówionych była badana od ponad 200 lat, badania nad ewolucją języka migowego są jeszcze w powijakach. Wiele z tego, co wiemy o historii współczesnych języków migowych pochodzi z historycznych relacji o kontaktach między instytucjami edukacyjnymi dla osób głuchych i pedagogami.

Wiele światowych języków migowych obejmuje zestaw ręcznych formuł reprezentujących pisany alfabet, których tłumacze używają do literowania pisanych słów za pomocą sekwencji kształtów dłoni. Historyczne przykłady takich ręcznych alfabetów można znaleźć dla wielu języków migowych, które sięgają czasów zakładania instytucji edukacyjnych dla osób niesłyszących podczas oświecenia europejskiego.

Naukowcy rozpoczęli od stworzenia bazy danych z adnotacjami 40 współczesnych i 36 historycznych alfabetów manualnych. Następnie porównali ręczne alfabety przy użyciu metod sieci filogenetycznych, które wykazały różne stopnie zależności między wieloma językami jednocześnie. Pozwoliło im to na wizualizację i zrozumienie złożonych połączeń między językami bez zakładania z góry, że podobieństwa między językami wynikają po prostu ze wspólnego dziedziczenia, jak sugerują to metody drzewa filogenetycznego.

Dzięki adaptacji metod z lingwistyki historycznej i biologii ewolucyjnej zespół naukowców był w stanie ustalić prawdopodobne związki między językami migowymi. Pomimo zajmowania się zasadniczo różnymi danymi, analogie między ewolucją języków migowych a ewolucją biologiczną są uderzające, szczególnie gdy patrzymy na wzrost i utratę cech charakterystycznych dla poszczególnych gałęzi rozwojowych.

Naukowcom udało się pogrupować języki migowe w badaniu na pięć głównych linii ewolucyjnych, podobnych do wykorzystania sieci filogenetycznych utworzonych w badaniach genetycznych, ujawniając, jak zmieniły się języki w miarę ich rozprzestrzeniania się w Europie i innych częściach świata. Metody sieciowe pozwalają nam szczegółowo przeanalizować złożoną ewolucję kompletnych linii, alfabetów migowych, a nawet indywidualnych kształtów dłoni.

Wyniki badania potwierdziły wiele wydarzeń związanych z rozproszeniem języka migowego znanych z historycznego zapisu, ale wyniki przyniosły również kilka niespodzianek. Na przykład badanie potwierdziło wpływ francuskiego języka migowego na edukację osób głuchych i społeczności podpisujące w wielu regionach, w tym w Europie Zachodniej i obu Amerykach, co wcześniej podkreślali uczeni.

Jednak oprócz potwierdzenia tych powiązań, obecne badanie podkreśla rozproszenie austriackiego języka migowego w Europie Środkowej i Północnej, a także w Rosji – o rodowodzie, o którym niewiele wcześniej wiadomo.

Power, J. M., Grimm, G. W., & List, J.-M. (2019). Evolutionary dynamics in the dispersal of sign languages. Humanities Commons, 24953. doi:10.17613/0smt-j414

Fulltext (public)