ognitywistyZniewalająca moc nawyku: lenistwo
Podczas tego spotkania chciałabym przedstawić koncepcję nawyku opracowaną przez amerykańskiego filozofa i psychologa Williama Jamesa. Szczególną uwagę chciałabym poświęcić nawykowi najbardziej problematycznemu z perspektywy rozważań Jamesa, czyli przewlekłemu unikaniu wysiłku, zwanemu lenistwem.
Zgodnie z myślą Jamesa, nawyk jest czynnością zautomatyzowaną, wykonywaną przez człowieka bez udziału jego świadomości. Warunkiem wykształcenia nawyku jest pojawienie się ukierunkowanego wysiłku woli, który ustaje dopiero wtedy, gdy dana czynność, powtarzana systematycznie przez pewien czas, stanie się rutyną. Nabywanie nawyku jest więc określonym schematem postępowania: ukierunkowanie działania + systematyczny wysiłek woli = nawyk. James zauważa, że kształtowanie w sobie nawyków ma fundamentalne znaczenie moralne. Jest tak dlatego, że nawyki w istotnym stopniu wpływają na ludzki charakter – stają się stałymi, “automatycznymi” skłonnościami woli do określonych zachowań.
Zniewalająca moc nawyku: lenistwo
Gdy człowiek wykształci w sobie dobre nawyki, np. uczciwość intelektualną lub umiarkowanie w jedzeniu i piciu, jego charakter staje się lepszy przez usprawnienie woli w czynieniu dobra. Jeśli natomiast kształtuje on w sobie złe nawyki, np. notoryczne kłamstwo czy obżarstwo, pogarsza tym samym swój charakter przez usprawnienie swojej woli w czynieniu zła. Na szczęście, złe nawyki można zmieniać i eliminować.
Zdaniem Jamesa, w tym celu należy ponownie zastosować schemat powstawania nawyku, czyli ukierunkowanie działania + wysiłek woli. Możliwe jest jednak pojawienie się pewnego problemu, gdy nawykiem stało się unikanie wysiłku (lenistwo), ponieważ w takim przypadku zastosowanie powyższego schematu wydaje się niemożliwe. W związku z powyższą kwestią postaram się odpowiedzieć na następujące pytania: Czy zdaniem Jamesa istnieje jakieś rozwiązanie problemu lenistwa? Jeśli tak, to jakie? Czy ewentualne rozwiązanie zaproponowane przez Jamesa jest zadowalające z praktycznego punktu widzenia?
Prezentacja będzie miała następujący przebieg: (1) najpierw nakreślę ogólny kontekst historyczny problematyki nawyków, ze szczególnym odniesieniem do teorii cnót i wad Arystotelesa; (2) następnie przedstawię koncepcję nawyku sformułowaną przez Jamesa; (3) potem przedstawię problem nawykowego unikania wysiłku (lenistwa); (4) na koniec wskażę możliwe rozwiązania omówionego w pkt. (3) problemu.
W ramach XIII Lubelskiego Festiwalu Nauki zapraszamy na wykład naszej doktorantki Marii Kubiak pt. Zniewalająca moc nawyku: lenistwo. Poniedziałek, 19 września 2016 r., godz. 11.00, sala GG212.
Witam, byłaby Pani tak uprzejma i udostępniła swoją prezentację ? Studentem jeszcze na dobre nie zostałem, nie miałem możliwości przybycia na Pani wykład, ale chętnie zapoznałbym się głębiej z tematem. Byłbym bardzo Pani wdzięczny.