ognitywistyWynalazek nowoczesnego serca – Karolina Wigura
Autorka błyskotliwie i jasno rekonstruuje, jak definiowano emocje oraz w jaki sposób umieszczano je w szerszym myśleniu na temat świata i moralności; jakie prezentowano typologie emocji; jak tłumaczono ich pochodzenie; jak opisywano ich związek z rozumem. To wielka praca i wielki wyczyn autorki (…), potrafiła na trzystu stronach swej opowieści przeprowadzić czytelnika po szlakach i bezdrożach myśli Platona i Tukidydesa, Jamesa i Darwina, Hobbesa i Spinozy, pokazując niuanse, paradoksy, konsekwencje ich teorii. Wędrujące pojęcie emocji i jego niepewny związek z sentymentem, afektem, wolą, kaprysem, intelektem – oto właściwy bohater tej książki. (…)
Problem postawiony w książce jest kluczowy dla zrozumienia klasycznych i współczesnych stanowisk w zakresie polityki, antropologii i socjologii emocji. Autorka słusznie szuka „emocji” w etyce i polityce i znakomicie argumentuje na rzecz tego, że emocja nie eliminuje racjonalności, lecz ją konstytuuje.
Z recenzji prof. dr. hab. Szymona Wróbla
Karolina Wigura podjęła próbę zmierzenia się z ideą, której imienia nie potrafię znaleźć, ale o której wiem, że działa, niekiedy jawnie, innym razem w ukryciu, wzruszając podstawy naszej chłodnej racjonalności, wstrząsając gruntem racji, na którym budujemy schematy codziennego wnioskowania, miażdżąc siłą zbiorowych lęków, łudząc nadziejami możliwego szczęścia. (…) Autorka przygotowała monografię, w której idea ta żyje, oddziałuje i ma swoją własną historię, opowiedzianą precyzyjnie i systematycznie.
Z recenzji hab. dr. hab. Jolanty Żelaznej
Wynalazek nowoczesnego serca. Filozoficzne źródła współczesnego
myślenia o emocjach
- Autor: Karolina Wigura
- ISBN: 978-83-65390-59-2
- Miejsce wydania: Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa
- Rok wydania: 2019
- Liczba stron: 298
Spis treści
Spis treści
Wstęp. Wynalazek nowoczesnego serca | 11
- Charakter XVII stulecia | 12
- XVII stulecie i emocje | 13
- Namiętności, afekty i emocje | 15
- Badania historyka idei | 17
- Struktura pracy | 18
- Podziękowania | 20
Część I. Emocje jako przedmiot zainteresowania historyka idei
Rozdział pierwszy. Metodyka pracy | 25
- Historia idei | 28
- Historia emocji | 42
- Historia idei emocji | 46
- Analiza refleksji na temat emocji w filozofii klasycznej | 50
- Literatura | 56
Rozdział drugi. Podstawowe pojęcia i definicje | 58
- Definicja emocji | 58
- O kwestii metapojęcia | 61
- Tradycja, doktryna, paradygmat | 63
- Uwagi na temat wyboru i tłumaczenia terminów | 64
Część II. Trzy tradycje myślenia o emocjach od starożytności po XVII stulecie. Zarys problematyki
Rozdział trzeci. Tradycja starożytna | 71
- Ukształtowanie się starożytnej tradycji myślenia o emocjach | 72
- Namiętności jako biernie odczuwane siły lub doznania | 74
- Pochodzenie namiętności u Platona i Arystotelesa | 75
- Doktryny postępowania z namiętnościami u Platona i Arystotelesa | 80
- Wymiar zbiorowy namiętności u Tukidydesa | 83
- Podsumowanie | 85
Rozdział czwarty. Tradycja hellenistyczna | 87
- Narodziny hellenistycznej tradycji filozoficznej myślenia o emocjach | | 87
- Podstawy fizyki i metafizyki u stoików. Nauka o człowieku | 88
- Rozum jako źródło namiętności | 90
- Dwie typologie emocji u stoików: namiętności i afekty | 92
- Alternatywna wersja tradycji hellenistycznej w filozofii epikurejskiej | 94
- Podsumowanie | 98
Rozdział piąty. Tradycja scholastyczna | 100
- Pochodzenie emocji i ich rola w koncepcji antropologicznej św. Tomasza | 101
- Budowa duszy zmysłowej i umysłowej a struktura emocji | 104
- Typologie emocji. Namiętności i afekty | 109
- Doktryna postępowania z namiętnościami | 110
- Podsumowanie | 114
Część III. Emocje jako problem filozoficzny na przykładzie pism wybranych myślicieli siedemnastowiecznych
Rozdział szósty. Geneza społeczno-polityczna i tło światopoglądowe zainteresowania emocjami w XVII stuleciu. Najważniejsze aspekty | 119
- Powstanie nowożytnego państwa, społeczeństwo dworskie i nowa emocjonalność | 122
- Upadek etosu rycerskiego jako przyczyna poszukiwania nowych filozoficzno--politycznych koncepcji emocji | 125
- Związek odczarowania świata z nowym rozumieniem pracy nad emocjami . 127
- Podstawy „nowej filozofii”: stosunek do odziedziczonych tradycji, nowe pytania i presja nowoczesnej nauki | 130
- Znaczenie programu jedności metody nauki dla refleksji o emocjach | 134
- Podsumowanie | 137
Rozdział siódmy. Rene Descartes jako filozof emocji | 139
- Jedność duszy i pluralizm natury ludzkiej | 141
- Namiętności, emocje i inne pojęcia | 144
- Definicja namiętności duszy | 144
- Typologia namiętności u Descartes’a | 146
- Zastane tradycje: krytyka, przebudowanie, integracja | 151
- Emocje jako most łączący duszę i ciało | 153
- „Trzecia substancja”? | 153
- Emocje, władze poznawcze i dokonywanie osądów | 157
- Emocje i moralność | 159
- Definicja emocji wewnętrznych | 159
- Emocje intelektualne i dusza szlachetna | 162
- Doktryna postępowania z emocjami: kształtowanie nawyków i trening namiętności | 164
- Fizjologiczne aspekty emocji | 165
- Podsumowanie | 167
Rozdział ósmy. Thomas Hobbes jako filozof namiętności | 171
- Pierwsza definicja natury ludzkiej: materializm i mechanika | 174
- Definicja namiętności | 177
- Namiętności jako myśli wywołane poruszeniami ciała | 177
- Namiętności jako pożądanie mocy | 181
- Typologia namiętności | 183
- Wymiar zbiorowy koncepcji namiętności | Hobbesa | 187
- Druga definicja natury ludzkiej: sztuka i polityka | 189
- Doktryna postępowania z namiętnościami | 192
- Strach, śmierć i cierpienie | 192
- Wygodne życie i zanik strachu | 195
- Strach stworzony | 196
- Podsumowanie | 198
Rozdział dziewiąty. Baruch Spinoza jako filozof afektów | 200
- Najważniejsze elementy światopoglądu Spinozjańskiego | 202
- Substancja, Bóg, Natura | 203
- Kondycja ludzka i wiedza pierwszego rodzaju | 207
- Afekty jako namiętności | 209
- Afekty jako efekt pożądania mocy. Conatus | 209
- Typologia afektów biernych | 212
- Afekty jako wzajemne dostosowanie | 218
- Naśladownictwo | 218
- Pragnienie wzajemności | 219
- Doktryna postępowania z emocjami. Cnota jako stan emocjonalny | 220
- Wiedza drugiego i trzeciego rodzaju | 220
- Afekty aktywne | 223
- Podsumowanie | 224
Rozdział dziesiąty. Od zjawiska filozoficznego do fizjologicznego. Wybrane kontynuacje wątków siedemnastowiecznej filozofii emocji w XVIII i XIX stuleciu | 226
- Kontynuacje dawnych tradycji: rozważania o namiętnościach w XVIII i XIX stuleciu u wybranych myślicieli francuskich | 228
- Nowe oblicze doktryny dominującej namiętności | 230
- Początki doktryny przeciwstawiania interesów namiętnościom | 233
- Demokratyczny katalog namiętności i uczuć | 236
- Nurt kontynuacji rozważań o emocjach na wybranych przykładach brytyjskich | 243
- Przykłady użycia słowa „emocje” w XVIII i XIX stuleciu | 243
- Narodziny nowoczesnego paradygmatu emocji w XIX stuleciu | 244
- Podsumowanie | 248
Zakończenie. Etyka, kondycja ludzka i liberalizm. W czym może nam pomóc historia idei emocji? | 251
Kwestia pochodzenia emocji | 253
Kwestia typologii emocji | 257
Kwestia charakteru emocji | 260
Kwestia roli emocji w rzeczywistości społeczno-politycznej | 263
Bibliografia | 270
Indeks nazwisk | 290
Karolina Wigura
Karolina Wigura jest adiunktem w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Członkini Zarządu Fundacji „Kultura Liberalna”. W latach 2016–2018 współdyrektorka programu „Knowledge Bridges: Poland – Britain – Europe” w St. Antony’s College na Uniwersytecie Oksfordzkim. Studiowała na Uniwersytecie Warszawskim i Uniwersytecie Ludwiga Maximiliana w Monachium. Stypendystka m.in. wiedeńskiego IWM, GMF oraz Leadership Academy for Poland. Opublikowała książkę Wina narodów. Przebaczenie jako strategia prowadzenia polityki (2011), wyróżnioną nagrodą im. J. Tischnera, oraz, wraz z Jarosławem Kuiszem i Wojciechem Sadurskim, Trudne rozliczenia z przeszłością (t. I i II, 2018).
