Wczoraj obchodziliśmy Dzień Dziadka, a wcześniej – Dzień Babci. Przy tej okazji przypominamy świetną lekturę. To książka, która zmieni Twój sposób myślenia o starzeniu – i o myśleniu.

Jak umysł rośnie w siłę, gdy mózg się starzeje – Elkhonon Goldberg

Mózg człowieka starzeje się tak samo, jak całe jego ciało. Z biegiem czasu nieuchronnie zachodzą w nim zmiany: masa i objętość mózgu spada o ok. 2% na każde 10 lat. Komory powiększają się, a bruzdy stają się wyraźniejsze. Zmniejsza się gęstość synaps, słabnie przepływ krwi. A jednak osoby starsze często ujawniają zdolności nieobecne na wcześniejszych etapach rozwoju: dostrzegają na pozór trudne do uchwycenia zależności między rzeczami, ich intuicja bywa trafniejsza, rozumienie problemów – głębsze, a wiedza ekspercka budzi szacunek i podziw. Jak to się dzieje, że w miarę starzenia się mózgu umysł rośnie w siłę, a jego użytkownik zyskuje mądrość? Elkhonon Goldberg zaprasza w fascynującą podróż po świecie ludzkiego poznania.

[tab]
[tab_item title=”Jak umysł rośnie w siłę, gdy mózg się starzeje”]

Dziś Leonardo da Vinci jest traktowany jako pierwszoligowy geniusz w dwóch kategoriach: genialny artysta oraz genialny wynalazca i inżynier. To jego artystyczny geniusz zapewnił mu nieśmiertelność, utrzymując tym samym zainteresowanie wszystkimi innymi sferami jego dziedzictwa, w tym projektów zawartych w jego Kodeksach. Ale pozwól, że zadam pytanie: czy gdyby nie było Leonarda, genialnego artysty, a istniał jedynie Leonardo, genialny inżynier, czy dziś znalibyśmy jego imię? Nie sądzę. Jego pomysły inżynierskie były tak nowatorskie, tak bardzo wyprzedzały czasy, w których żył, że szanse na to, iż miałyby one wpływ na jego współczesność, były skrajnie małe. Pamięć o Leonardzie inżynierze zostałaby prawdopodobnie bezpowrotnie utracona, gdyby nie ocaliła jej pamięć o Leonardzie artyście! Ale wyobrażenie mędrca lekceważonego i wyśmiewanego przez krótkowzrocznych mu współczesnych nie jest niczym niezwykłym. Życie “proroka pozbawionego czci we własnym kraju” także bywa losem mędrców, nie tylko odważnych geniuszy. Nazywaj to “zjawiskiem Kasandry”, jeśli chcesz. Pomyśl o Mahatmie Gandhim, pobitym przez policję w Południowej Afryce, czy Andrieju Sacharowie, skazanym na areszt domowy w Związku Radzieckim.

(Z tekstu)

• ISBN:9788301177614
• EAN:9788301177614
• Liczba stron: 348

[/tab_item]
[tab_item title=”O autorze”]

[/tab_item]
[tab_item title=”Wzorcowy umysł”]

Czym z punktu widzenia neuronauki może być intuicja albo mądrość? Jak życiowe doświadczenia gromadzone są w mózgu? Elkhonon Goldberg w swojej książce “Jak umysł rośnie w siłę, gdy mózg się starzeje” wyjaśnia mechanizmy, które sprawiają, że mózg mimo starzenia się, może działać zaskakująco sprawnie.

Elkhonon Goldberg, neuropsycholog kliniczny z New York University School of Medicine w swojej książce podkreśla, że mózg, podobnie jak i reszta ciała człowieka, starzeje się z wiekiem. “Zarówno masa, jak i objętość mózgu maleją z każdą kolejną dekadą dorosłego życia” – zaznacza badacz. Jak więc to możliwe, że sowa mądrości wylatuje dopiero po zmierzchu? Dlaczego z mądrością kojarzone są zwykle osoby starsze? Ludzie starsi nie tylko dysponować mogą ekspercką wiedzą, ale też umieją podejmować trafne decyzje, wyciągać właściwe wnioski i mają dobrą intuicję. Autor jest zdania, że kluczową rolę odgrywa tu umiejętność rozpoznawania wzorców.

Goldberg zwraca uwagę, że zwykle z wiekiem u człowieka rozwiązywanie problemów wymaga coraz mniej wysiłku – spada liczba zadań, które wymagają tworzenia nowych konstruktów myślowych. A to dlatego, że coraz bardziej polegamy na rozpoznawaniu wzorców pewnych sytuacji i bazujemy na rozwiązaniach, które wypracowaliśmy już wcześniej. Badacz, powołując się na prace innych naukowców, zaznacza, że rozpoznawanie takich wzorców jest najpotężniejszym mechanizmem skutecznego poznania.

Typowy wzorzec – zdaniem autora – zawiera nie tylko informacje na temat obiektów i zjawisk, których już się doświadczyło, ale i dotyczące tych, które można dopiero napotkać w przyszłości. Wzorzec pozwala na wychwycenie wspólnych cech danych obiektów. Dzięki temu, nawet jeśli nigdy wcześniej nie widzieliśmy psa danej rasy, potrafimy stwierdzić, że to co widzimy jest psem. Wzorce mogą dotyczyć bardzo różnych sfer – zarówno obiektów, zdarzeń społecznych czy ustnych wypowiedzi.

Neuropsycholog uważa, że mechanizmy umożliwiając rozpoznawanie wzorców, zapewniają mózgowi swoistą ochronę i są w stanie oprzeć się wpływowi starzenia się mózgu – sprawiają np., że skutki chorób otępiennych mózgu nie są tak dolegliwe.

Badacz przypomina jedno z doświadczeń, w którym zastosowano technikę obrazowania pracy mózgu (PET). Sprawdzano, jak zmienia się intensywność pracy mózgu osoby, która zdobywa biegłość w wykonywaniu jakiejś czynności. Badani grali w grę Tetris. Okazało się, że kiedy zdobyli już w tym wprawę, ich mózg potrzebował mniej glukozy, aby grać w grę. Wzorce, które wytworzyć się mogły w trakcie wykonywania zadania, sprawiały, że badanemu nie potrzeba było tyle wysiłku, żeby czynność wykonywać. Zamiast wymyślać nowe rozwiązania, gracz korzystał ze schematów już wypracowanych.

Goldberg opisuje, że właściwością, która umożliwia istnienie wzorców, jest wyłanianie się w mózgu tzw. atraktorów. Atraktor jest siecią wzajemnie powiązanych neuronów. Połączenie między nimi są tak silne, że aktywacja pewnego niewielkiego obszaru tej sieci wystarcza, by aktywny stał się cały wzorzec. Ukształtowanie się w mózgu dużej liczby takich atraktorów, które pomogą nam radzić sobie w różnych sytuacjach, wymaga jednak czasu.

Im jednak więcej takich atraktorów, a więc wzorców i im bardziej są one ogólne, tym łatwiej nam podejmować decyzje. Poza tym we wzorcach informacja jest w pewien sposób powielana, więc nawet jeśli część komórek nerwowych składających się na wzorzec obumrze, wzorzec ciągle funkcjonuje. Dzięki temu mózg starzejąc się może dłużej pozostawać sprawny.

Według autora warto wzmacniać te wzorce, poprzez odpowiednie ćwiczenia. Autor – wspólnie z innymi naukowcami – opracował komputerowy zestaw ćwiczeń dla osób starszych. To trening zarówno dla pamięci, uwagi, języka, wnioskowania czy rozwiązywania problemów. Takie ćwiczenia dla mózgu są tak ważne, jak gimnastyka dla “ciała”.

Elkhonon Goldberg “Jak umysł rośnie w siłę gdy mózg się starzeje”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2014

Źródło: www.naukawpolsce.pap.pl

[/tab_item]
[/tab]