Dozwolenia, informacja, dynamika instytucji, nakazy i prawa

Permissions, Information and Institutional Dynamics, Obligations, and Rights

• Grant: Narodowe Centrum Nauki
• Kierownik projektu – dr hab. Piotr Kulicki, prof. KUL

Domaganie się realizacji swoich praw albo działanie w oparciu o czyjeś przyzwolenie może generować obowiązek dokonania danego świadczenia ze strony innych osób. Prawo cywilne i międzynarodowe dostarcza przykładów takich zależności (np. wierzyciel ma prawo domagać się od dłużnika świadczenia, a dłużnik ma obowiązek świadczenie spełnić; umowa o wolnym handlu zobowiązuje sygnatariuszy do niewprowadzania protekcjonistycznych przepisów). Zjawisko to można również zaobserwować w sferze moralnej (np. nikt nie powinien naruszać mojego prawa do poszanowania godności).

Celem projektu jest zrozumienie kiedy i w jaki sposób takie relacyjne zobowiązania (“bycie zobowiązanym wobec”) wynikają z relacyjnych norm uprawniających (“bycia uprawnionym wobec”). Realizacja celu nastąpi poprzez analizę konkretnych przypadków prawnych dotyczących tego tematu oraz sformułowanie na ich podstawie formalnej teorii rozumowań normatywnych w oparciu o współczesne narzędzia logiczne. Rezultaty projektu będą stanowić istotny wkład w logikę deontyczną oraz normatywne systemy wieloagentowe (NMAS).

Logika deontyczna, czyli logiczne studium obowiązków i uprawnień, od dawna bada związki między prawami i obowiązkami. Zwykle relacja między nimi jest rozumiana odmiennie. Głosi się, że nakazy implikują uprawnienia lub, że uprawnienia wyznaczają “przestrzeń” w granicach której mogą być wydawane nakazy. Jednakże dynamicznemu generowaniu zobowiązań przez prawa i uprawnienia poświęcono stosunkowo niewiele uwagi. Projekt wypełni tę lukę, koncentrując się na trzech podstawowych aspektach zobowiązań powstałych z dozwoleń i uprawnień.

Po pierwsze, będziemy badać, jak dozwolenia mocne (uregulowane przez prawo) generują zobowiązania i porównamy je z dozwoleniami słabymi (rozumianymi jako brak zakazów). Po drugie, będziemy rozważać, jak uprawnienia i dozwolenia wydane przez organy prawne wysokiego szczebla powodują powstanie obowiązków w podległych im podmiotach niższego szczebla. Wreszcie będziemy studiować niemonotoniczny charakter obowiązków wynikających z pozwoleń. Obowiązki generowane z praw i uprawnień są kluczowe zarówno dla prawa niemieckiego jak i polskiego; prawa będą głównym źródłem  “danych” jakie będziemy analizować w tym projekcie.