Wartości idealne przyrody „dzikiej i wolnej” w perspektywie antropologicznej

W dyskusjach filozoficznych nad problemem ochrony przyrody odwo­łujemy się bezpośrednio lub pośrednio do aksjologicznie zinterpre­towanych wizji natury, które mają uzasadniać adekwatną koncepcję jej ochrony i motywować do stosownych działań. Ogólnie można powiedzieć, że przyroda w tych wizjach jest ujmowana jako dobro, które w sytuacji zagrożenia powinno się chronić. Na pytanie, jakim dobrem jest przyroda, odpowiadamy, że jest ona nośnikiem wartości biologicznych, ekonomicznych, kulturowych, cywi­lizacyjnych, politycznych i moralnych.

W innym ujęciu aksjologicznego wymiaru natury odwołujemy się także do normatywnego pojęcia natury, które jest wyrażane w hasłach: natura wie najle­piej czy powróćmy do natury. Ten drugi sens wartościowania przyrody zawie­ra element fundamentalnej oceny, w której naturę (przyrodę) traktujemy jaką normę i wzór myślenia, działania, wytwórczości. Powszechne i spontaniczne powoływanie się na naturę pokrywa się mniej więcej z jej następującymi wy­obrażeniami: natura jest tym, co pierwotne, jest ona czymś miarodajnym; ist­nieje sama z siebie, co stanowi bezpieczną i wszechobejmującą podstawę naszej ziemskiej egzystencji; sama się reprodukuje, rozwija się według naturalnych celów (celowa organizacja części, procesów). Czy te bliskie nam odczucia są tyleż oczywiste, co i uzasadnione? Czy powołujemy się na naturę w jej pierwot­nym stanie, czy też na naturę, która jest produktem naszych ojców i dziadków? Czy poza naturą posiadamy instancję, do której moglibyśmy się odwołać w kry­tyce wszechobejmującej manipulacji technicznej? Czy poza naturą posiadamy instancję, do której moglibyśmy się odwołać przy projektowaniu i działaniu w ochronie środowiska? Co w przyrodzie i dlaczego powinno być objęte ochro­ną prawną i moralną? Odpowiedzi na te pytania determinują ramy myślenia o ochronie natury, w których kwestia aksjologicznego jej statusu jest fundamen­talna: na niej są nabudowane elementy szczegółowe, takie jak formy ochrony przyrody, organizacja ochrony przyrody, edukacja ekologiczna, różne dziedziny sztuki nawiązującej do natury.

Zapraszamy do lektury interesującego tekstu prof. Zbigniewa Wróblewskiego pt. Wartości idealne przyrody „dzikiej i wolnej” w perspektywie antropologicznej.

Wróblewski Z. Wartości idealne przyrody “dzikiej i wolnej” w perspektywie antropologicznej, w: Jan Gwalbert Pawlikowski. Humanistyczna wizja ochrony przyrody i turystyki, red. P. Dąbrowski, B. Zawilińska, Oficyna Wydawnicza „Wierchy”, Kraków 2014, s. 33-48.